Nederland verbouwt de verzorgings-en verzekeringsstaat fundamenteel. Dit essay analyseert dit proces, de problemen, de kansen, de lege retoriek en doet aanbevelingen. Burgers leunen verwend achterover, maar nemen ook toenemend onverwachte initiatieven (burgerkracht). De overheid stuurt en regelt gulzig voorwaarts, samen met een paternalistische polder, maar zou anders willen en erkent het probleem van het gebrek aan burgermacht. Maatschappelijke ondernemingen schuilen nog allereerst bij de overheid, maar sommigen worden ook partner van burgerinitiatief. Enige citaten: 'De burger wordt nieuwe mores geleerd: meer risico's, meer eigen bijdragen, minder rechten, nog steeds plicht tot deelname aan collectiviteiten' 'De overheid kiest niet rechtstreeks voor burgers, maar reorganiseert eerst zichzelf' 'Een terugkeer naar overheidsfilantropie' 'De maatschappelijke onderneming is nu een private façade voor dwingend en falend overheidsbeleid' 'Nieuw rendements denken: van new public management naar public value management' 'Naar echte burgermacht via wettelijke rechten op experiment en initiatief, uitdagen van bestaande instellingen en overnemen dienstverlening' 'Het gaat ook om burgerschap in de boardroom' 'Maatschappelijk leiderschap op alle instituten is hard nodig' De Public SPACE Foundation (2004) (www.publicspace.nl) bepleit als onafhankelijke denktank de inzet van maatschappelijk ondernemerschap en actief burgerschap in de publieke sector. Vanaf 2012 droeg Public SPACE bij aan het debat over de transformatie van de Nederlandse verzorgingsstaat door het initiatief te nemen voor een eigen debat; centraal staat daarbij de spanning tussen de huidige officiële inzet op actief burgerschap en het tegelijk negeren en uithollen in overheidsbeleid van de maatschappelijke ondernemingen. Dit betreft zorg- en onderwijsinstellingen, woningcorporaties, pensioenfondsen en publieke omroepverenigingen, zelf resultaat van klassiek burgerinitiatief.