Wat is menselijk bewustzijn en waar is het? Twee ogenschijnlijk simpele
vragen. Simpel omdat we persoonlijk continu bewustzijn ervaren in
het dagelijks leven; het is nauw verbonden met wie we zijn en hoe we
onszelf en de wereld om ons heen beleven. Wat bewustzijn is blijkt een
zeer interessant vraagstuk, dat veel gemoederen heeft bezig gehouden
en dat nog steeds doet. De antwoorden op deze vragen zijn verre van
eenvoudig en hangen verrassenderwijs sterk samen met het denkraam
van waaruit we ze beschouwen.
Dit essay verkent de belangrijkste visies op wat menselijk bewustzijn
is, plaatst ze in historisch perspectief en schetst de knelpunten van het
moderne materialistisch wereldbeeld. Daarbij hoort een beschrijving
van de maatschappelijke gevolgen. Ter illustratie bespreken we de nabij-
de-doodervaring als strijdtoneel van uiteenlopende verklaringsmodellen.
Daarna volgt een pleidooi voor een ruimere visie op bewustzijn vanuit
verschillende invalshoeken, met onder meer iets over methoden en
revoluties in de wetenschap; idealisme; vier bestaansrijken; de betekenis
van ‘mind’; psychologie; evolutionair perspectief op bewustzijn en
inzichten van de ‘wijsheidstradities’.
Tot slot gaat het over verschillende instituten en mensen die bewustzijn
onderzoeken in zo’n ruimer perspectief, met suggesties voor nader
onderzoek naar bewustzijn, hersenen, hart, onderliggende dimensies,
bovenbewustzijn en de filosofische uitgangspunten daarbij.
